Tarım Ürünlerinin Karbon Ayak İzinin Azaltılması

Türker M., Berk A., Öztürk H. H.

4th International Sustainable Development Congress, Antalya, Türkiye, 28 - 31 Ekim 2022, ss.1-13

  • Yayın Türü: Bildiri / Tam Metin Bildiri
  • Basıldığı Şehir: Antalya
  • Basıldığı Ülke: Türkiye
  • Sayfa Sayıları: ss.1-13
  • Çukurova Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Gıda üretim sistemi emisyonları, küresel toplam sera gazı (GHG) emisyonlarının %34’ünü oluşturur. Gıda tedarik zinciri emisyonlarının çoğunluğu (üçte ikisinden fazlası), arazi kullanımı değişikliğinden ve gıda ürünlerinin çiftlikte üretilmesinden kaynaklanır. Geri kalan kısım, tedarik zinciri emisyonlarından ve tüketici pişirme ve atıklarından kaynaklanır. Tarımsal ürün tedarik zincirinin aşamaları, arazi kullanımı değişikliklerinden nakliye ve paketlemeye kadar uzanır. Tedarik zincirinin her aşamasında (işleme, nakliye, paketleme ve perakende) yaklaşık olarak aynı oranlarda GHG emisyonları oluşur. Her bir aşamada gerçekleşen emisyonlar, gıda emisyonlarının yaklaşık %5’i kadardır.

            Birim kütle (kg) tarım ürünü başına toplam GHG emisyonları değerlendirilebilir. CO2 en önemli sera gazıdır, ancak tek değildir. Tarım, diğer önemli sera gazları olan CH4 ve N2O gazlarının büyük bir kaynağıdır. Bu nedenle, gıda üretiminden kaynaklanan tüm GHG emisyonlarını değerlendirmek için, sera gazları kilogram 'karbon dioksit eşdeğeri' (kgCO2-eş) olarak tanımlanır. Bu tanımlamada sadece CO2’i değil, tüm sera gazları dikkate alınmıştır.

            Farklı tarım ürünlerinin üretiminden kaynaklanan GHG emisyonlarında büyük farklılıklar vardır. Bir kilogram sığır eti üretmek, 60 kilogram sera gazı (CO2-eş) yayar. Bezelye ise kg başına sadece 1 kilogram CO2-eş yayar. Genel olarak, hayvansal bazlı gıdalar, bitki bazlı gıdalardan daha fazla karbon ayak izine sahip olma eğilimindedir. Kuzu eti ve peynir, kilogram başına 20 kilogramdan fazla CO2-eş yayar. Kümes hayvanları daha düşük karbon ayak izline sahiptir. Çoğu gıda ürünü için, çoğu GHG emisyonu, arazi kullanımı değişikliğinden ve çiftlik aşamasındaki süreçlerden kaynaklanmaktadır. Çiftlik aşaması emisyonları, hem organik (gübre yönetimi) hem de sentetik gübre uygulaması ve enterik fermentasyon (sığırların midelerinde CH4 üretimi) gibi süreçleri içerir. Arazi kullanımı ve çiftlik aşamasındaki emisyonların toplamı, çoğu gıda için ayak izinin %80’inden fazlasını oluşturur.        Ulaştırma, emisyonlara az bir katkıda bulunur. Çoğu gıda ürünü için %10’dan daha az bir paya sahiptir ve en büyük GHG yayıcıları için çok daha azdır. Besi ineklerinden elde edilen inek eti için bu oran %0,5’tir. Sadece nakliye değil, gıdanın çiftlikten ayrılmasından sonraki tedarik zincirindeki tüm süreçler – işleme, nakliye, perakende ve paketleme – çoğunlukla küçük bir emisyon payına sahiptir.

            Bununla birlikte, bitkisel ve hayvansal ürünlerin karbon ayak izleri bazı uygulamalar ile azaltılabilir. Bu bildiride, tarım ürünlerinin karbon ayak izlerinin azaltılması için gerekli önlemler değerlendirilmiştir. Arazi kullanımı değişiklikleri, bozulmuş meraların iyileştirilmesi, bitkisel ve hayvan üretim verimliliğinin artırılması, kimyasal girdi kullanımın azaltılması ve tarımda teknoloji kullanımı ve ormanların ve turbalıkların tarımsal üretime dönüştürülmesinden kaçınmak önemli farklar yaratacaktır.